Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Tüze, maşer içre insanların bayağı nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene katmak, maşerî hayatın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşıtsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, kesinlikle dürüst kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanların iktisat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzenek, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, insanlık seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok kuruntu ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten görüşlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini kurmak için konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın bütünüdür. Elan geniş bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşerî yaşamma düzenidir. Tüze Kelime Demeı Tüze kelimesi Arapça “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğruluk” kelimesinin çoğkoca “beddua’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Beceri Demeı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu muhtevain hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içre omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri sermaye vadi kısmına Özel Tüze, kişiler ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun kafalıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misil nitelikteki kül durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze vadiında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları çelmek muhtevain kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve para cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç metres; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları gibi ayrı ayrı hukuk dallarında ayrı ayrı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasal görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Katlanması) Hukukun ameliye amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer içre yaşayan insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından meydana gelen ihtiyaçlarını karşıtlamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni hayatın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun doğal bünyesına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine yarar sarhoş olmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile sınırlanmışdır; kazançlı yokluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile sınırlı bir organize altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Türe gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet fehvaında ferdî bir özelliği deyimler. Eş her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tesviye etmek uğrunda durmadan ve bileğmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak kavramı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk vadiında hukuki fehamet olarak kelam konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaermiş kurallar külü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım mevcut düzeni korumak, gerekse onu bileğmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her dönem adalete kafavurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta karşıtmıza oturmuş hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim hukuk fehvaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine yarar olup olmadığı açısından bir fehamet ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz karşıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşamma uyacak, hem bile bu maşerî hayatın amerikan barış içre sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.
